Zoals de naam reeds doet vermoeden is de ‘aangifte speciaal’ echt een buitenbeentje in het Belgische fiscale landschap. Er blijken veel onduidelijkheden en misvattingen te bestaan in hoofde van Belgische belastingplichtigen over hun Belgische fiscale verplichtingen wanneer zij om professionele of persoonlijke redenen de belangrijke beslissing nemen om het land metterwoon te verlaten.

In deze bijdrage worden de basisregels even toegelicht.

Het jaar van vertrek uit België wordt opgedeeld in twee afzonderlijke belastbare tijdperken:

1. periode van 1 januari tot de datum van vertrek
2. periode vanaf de datum van vertrek tot 31 december

De eerste periode valt nog onder het regime van de personenbelasting. Er zijn echter bijzondere formaliteiten omdat de zogenoemde ‘gronden van de belastbaarheid in de personenbelasting’ wegvallen in de loop van het jaar.

Het betreffende belastbaar tijdperk wordt gekoppeld aan een bijzonder aanslagjaar, dat het ‘aanslagjaar speciaal’ wordt genoemd.

Voorbeeld

Een Belgisch ingezetene verlaat België op 18 mei 2018. Zijn belastbaar tijdperk in de personenbelasting loopt dan van 1 januari van 2018 tot 18 mei. Er ontstaat voor de betrokkene een ‘aanslagjaar speciaal 2018’.

Bij emigratie zullen er dus twee aanslagjaren 2018 bestaan, wat op zich behoorlijk verwarrend is:

• inkomstenjaar 2017: gekoppeld aan aanslagjaar 2018 (de gewone jaarlijkse aangifte)
• inkomstenjaar 2018: gekoppeld aan aanslagjaar 2018 speciaal (de bijzondere aangifte)

Enkele aandachtspunten

1. Slechts weinig mensen zijn op de hoogte van hun verplichting om het vertrek uit België spontaan te melden bij het plaatselijk belastingkantoor en om zelf de aangifte speciaal aan te vragen. Deze aangifte moet ingediend worden binnen de 3 maanden na vertrek uit België, een deadline, die niet zelden gemist wordt.
2. Indien men België verlaat aan het begin van een jaar is het aangifteformulier nog niet beschikbaar. Het is dan ook niet mogelijk om de termijn van 3 maanden strikt te respecteren en er is niet bepaald hoe men dan de tijdigheid van de belastingaangifte moet beoordelen. Het is in principe niet uitgesloten dat de aangifte ‘speciaal’ moet worden ingediend op een datum, die vroeger in het jaar ligt dan de gewone aangifte.
3. Het is niet mogelijk om een aangifte speciaal in te dienen via Tax-on-Web. Dit is een belangrijk obstakel voor belastingplichtigen, die al jarenlang gewoon zijn om hun aangifte elektronisch af te wikkelen. Zij moeten noodgedwongen toch nog een (laatste) keer terug naar het papier.
4. Veel belangrijke fiscale documenten worden pas uitgereikt na het einde van een kalenderjaar. Dit is bijvoorbeeld het geval voor loonfiches 281, bankattesten van leningen en attesten van allerhande andere aftrekposten. In afwezigheid van deze documenten is het vaak erg moeilijk om zelf de juiste bedragen samen te stellen, die moeten worden aangegeven. Het risico op vergissingen is op dit vlak bijzonder hoog. Het foutief interpreteren van de fiscale documenten in de loop van het jaar kan aanleiding geven tot herziening van de belastingaanslagen achteraf (wanneer de fiscale fiches en documenten ter beschikking komen).
5. Vanaf inkomstenjaar 2017 worden er pro-rata regels toegepast voor fiscale aftrekposten voor personen, die in de loop van het jaar in België aankomen of het land verlaten. In de belastingaangifte moet men zelf aangeven hoeveel maanden men in België inwoner is geweest tijdens het belastbaar tijdperk om de pro rata berekeningen juist te kunnen toepassen. Dit aspect van de aangifte zal ongetwijfeld tot veel vergissingen aanleiding geven. Hier staat wel tegenover dat door het vertrek uit België de progressie van de belastingen doorgaans zal afnemen (minder inkomen zal in hogere belastingschalen belast worden). Het jaar van vertrek levert dan ook meestal een belastingbesparing op.
6. De belastingregels zijn steeds gekoppeld aan een aanslagjaar. Dit leidt tot het merkwaardige resultaat dat bij vertrek voor inkomsten van bijvoorbeeld het jaar 2018 alle regels inzake belastbare basis, aftrekposten, verminderingen en tarieven de regels voor aanslagjaar 2018 zullen gelden. Dit in tegenstelling tot de situatie bij gewone jaren, waarvoor steeds de regels van het eerstkomende aanslagjaar (in dit geval aanslagjaar 2019) zullen gelden. Dit is uiteraard geen probleem indien de belastingen stijgen van jaar op jaar, doch leidt ertoe dat de belastingplichtige nadeel zal ondervinden wanneer de belastingen zouden dalen.

En wat na het vertrek uit België?

Een vertrek uit België kan leiden tot een definitief einde van de onderwerping aan de (hoge) Belgische belastingen en wordt door veel belastingbetalers als een soort van bevrijding ervaren.

Dit is echter niet steeds het geval. Ook hier zijn er belangrijke aandachtspunten:

1. Ben ik wel echt geëmigreerd? De Belgische belastingplicht als inwoner stopt maar als alle leden van eenzelfde gezin op duurzame en ondubbelzinnige wijze het land verlaten hebben. Zeker indien men de beschikking blijft behouden van de vroegere woning in België kunnen er belangrijke twijfels rijzen over de substantie van de emigratie. Het volstaat niet om zich in een ander land als fiscaal inwoner te laten registreren opdat de Belgische belastingen eenvoudigweg zouden stoppen. De trend waarbij de fiscus fiscale emigraties kritisch bekijkt neemt enkel toe van jaar op jaar.
2. Indien er nog inkomsten van Belgische bron blijven na het vertrek uit België, dan is het perfect mogelijk dat men belastbaar wordt in de belasting van niet-inwoners. Dit is bijvoorbeeld het geval voor personen, die in België bepaalde beroepsactiviteiten blijven behalen, voor gepensioneerden of voor personen met een onroerend patrimonium in België. Na vertrek uit België ontstaat dan een verplichting om jaarlijks aangifte te doen in de belasting van niet-inwoners.
3. Indien er inkomsten uit Belgische bron blijven na het vertrek uit België, zal men zich moeten verdiepen in de internationale belastingverdragen en fiscale regels van de belasting van niet-inwoners om te weten te komen welke inkomsten er nog in België belastbaar blijven en hoe in voorkomend geval de belasting zal bepaald worden.

Net zoals het einde van de belastingplicht als inwoner actief door de belastingplichtige moet beheerd worden (via de aangifte speciaal) moet het begin van de aangifteplicht als niet-inwoner door de belastingplichtige zelf geactiveerd worden. Om dit te doen zal een vragenlijst moeten worden ingediend. Dit gebeurt niet bij de gewone belastingdiensten, maar moet gebeuren bij de centraal beheerde dienst buitenland. De eerder primitieve web-tool, die hiervoor beschikbaar is niet vrij van onduidelijkheden en het verwerken ervan kan enige frustraties opleveren.

De mogelijkheid bestaat om aangiftes niet-inwoner ook via tax-on-web in te dienen, zodat men opnieuw via elektronische weg kan werken. Het activeren van het dossier niet-inwoner loopt in de praktijk niet steeds vlekkeloos vanaf het eerste jaar.

We stellen vast dat de fiscale processen, die bij vertrek uit België moeten worden nageleefd, niet evident zijn. Men zal dan ook de nodige zorg dienen te besteden aan het afhandelen van het belastingdossier vooraleer men met een gerust gemoed het land kan verlaten.