U hebt het waarschijnlijk (nog) niet gemerkt. Er werd dit jaar een kleine wijziging doorgevoerd aan het Belgische aangifteformulier in de personenbelasting. Naar aanleiding hiervan verdiepen we ons in allerhande problemen inzake de burgerlijke staat van een belastingplichtige.

De aangiftecode voor gehuwde maar feitelijk gescheiden personen (1018) wordt vanaf dit jaar gekoppeld aan de code 1002, die de status van een gehuwde persoon betreft.

Even herhalen: een feitelijke scheiding doet zich voor wanneer personen gehuwd zijn, maar:

• elk een aparte verblijfplaats hebben (materieel element)
• wanneer minstens één van de partners de intentie heeft om niet langer de huwelijksgemeenschap verder te zetten omdat het huwelijk ontwricht is (intentioneel element)

Recent stelden we vast dat de computer van de fiscus hier in de problemen loopt. Zo kan het voorkomen dat de digitale aangifte op Tax-on-web voor een dergelijke belastingplichtige werd aangemaakt met de burgerlijke staat van een “alleenstaande” (code 1001) en niet met de staat van “gehuwd en feitelijk gescheiden” (codes 1002 + 1018).

Indien de betrokkene een dergelijke aangifte indient, dan kan deze nooit correct zijn wegens een fout in de burgerlijke staat. Een dergelijke fout kan elders in de aangifte verregaande gevolgen hebben.

We stellen vast dat ook in andere gevallen de burgerlijke staat van “alleenstaande” ten onrechte in Tax-on-web wordt vooringevuld voor personen, die nochtans gehuwd zijn. We merken dit dan vooral in volgende situaties:

• één van de partners van een gehuwd koppel komt naar België om hier te komen werken, terwijl de andere gezinsleden in het buitenland blijven wonen. De in België actieve partner wordt doorgaans per definitie en volledig foutief als een alleenstaande door de belastingdienst geïdentificeerd
• één van de partners van een gehuwd koppel woont en werkt in België en de andere partner vertrekt uit België om beroepsredenen en laat zich hier uitschrijven of heeft de hoedanigheid van werknemer van een internationale organisatie, waardoor hij of zij een bijzonder fiscaal statuut verkrijgt. Ook in deze gevallen kunnen gehuwden foutief door de belastingdienst als alleenstaanden of als feitelijk gescheiden aangemerkt worden.

Dit soort fouten kan erg lastige problemen veroorzaken. Gehuwde koppels zijn immers allebei aan de Belgische personenbelasting op hun wereldinkomen onderworpen indien het gezin in België gevestigd is. Een foute burgerlijke staat, als alleenstaande, kan dan al snel het recht op het huwelijksquotiënt en op de belastingvrije som van één der partners in het gedrang brengen. In een aantal gevallen ontstaan bovendien geschillen over het fiscaal ten laste nemen van kinderen. We stellen ook vast dat gehuwde  personen met gezinswoning buiten België vaak ten onrechte als alleenstaanden in de Belgische personenbelasting worden aangeslagen in plaats van als gehuwden in de belasting van niet-inwoners. Het dossier wordt dan geopend in de foute belasting met alle gevolgen vandien.

De computer kan het gewoonweg niet aan

Veel van dit soort problemen komen niet voor of zijn gemakkelijk op te lossen wanneer er gebruik kan worden gemaakt van een papieren aangifte. Hier kan men dan de ontbrekende partner en gezinsleden aan de aangifte toevoegen en alle correcte rubrieken invullen.

Bij een digitale aangifte loopt alles echter onherroepelijk in het honderd. Wij hebben immers vastgesteld dat men een foutief door de administratie opgeladen aangifteformulier niet zelf kan corrigeren: in een dergelijk geval is er enkel een aangifte terug te vinden op naam van één van de partners. Bovendien is de burgerlijke stand in dergelijke gevallen vooringevuld als “ongehuwd” (rubriek 1001).

Het formulier laat het koppel dan niet toe om nog een regelmatige aangifte in de personenbelasting in te dienen. Zij dienen immers de rubriek “gehuwd” in te vullen (rubriek 1002), al dan niet in combinatie met de rubriek 1018 (feitelijk gescheiden) en eventueel ook code 1019 (feitelijke scheiding in 2022). De rubrieken ‘feitelijk gescheiden’ zijn vanaf dit jaar immers rechtstreeks gekoppeld aan de status van gehuwde en kunnen (wat ook logisch is) nooit ingevuld worden door een ongehuwde persoon.

Een dergelijke belastingplichtige mag nooit als ongehuwde persoon een aangifte invullen, gezien de burgerlijke staat wel degelijk deze van gehuwde persoon is. Elke aangifte in die zin is per definitie onjuist.

Tot onze verbazing blijkt dat zelfs indien de bovenstaande rubrieken door de belastingplichtige online worden gecorrigeerd, de correcties automatisch door het systeem opnieuw worden gewist (!) en terug worden gewijzigd in rubriek 1001 (alleenstaande). Het is dus op geen enkele manier mogelijk om de vereiste correctie digitaal door te voeren.

Wat het allemaal nog extra moeilijk maakt is het streven van de belastingdienst om belastingplichtigen er zoveel mogelijk toe aan te zetten om de aangifte digitaal te doen. In die gevallen stuit men op een aantal quasi onoplosbare problemen:

• men kan, zoals gezegd, in een digitale aangifte de code “alleenstaande” zelf niet wijzigen naar de code “gehuwde”. Dit kan enkel gebeuren door de belastingdienst. Bovendien stellen we vast dat de belastingdienst zich bijzonder weigerachtig opstelt tegenover onze verzoeken om dit soort correcties door te voeren en niet zelden ons verzoek koudweg negeert en een onbruikbaar aangifteformulier gewoon online laat staan. In die gevallen is het de administratie zelf, die de burgerlijke staat van “alleenstaande” tegen de wil van de belastingplichtige in doorduwt
• men kan in een digitale aangifte als alleenstaande geen enkele code invullen, die betrekking heeft op een partner. Bijgevolg kan men aan een dergelijk digitaal formulier onmogelijk de partner toevoegen om vooralsnog een gezamelijke aangifte als gehuwden te doen.
• men kan een aangifte personenbelasting niet snel om (laten) zetten in een dossier niet-inwoner of vice versa wanneer dit nodig blijkt te zijn. Een hele klus om dan de foute aangifte uit het systeem te krijgen en te laten vervangen door de juiste aangifte. Kan al snel weken of zelfs maanden in beslag nemen om dit gedaan te krijgen.

We worden hier geconfronteerd met een fundamenteel probleem in de informaticatoepassing Tax-on-web, dat onmogelijk door de belastingplichtige kan worden opgelost zonder actieve assistentie door de belastingdienst.

Het systeem Tax-on-web wordt hierbij rechtstreeks gevoed door de gegevens uit het rijksregister, die onder de verantwoordelijkheid van een andere FOD vallen. Het rijksregister bevat echter heel wat fouten en gehuwden hebben niet altijd allebei een Belgisch nationaal nummer. Dit leidt er dan toe dat de partner, die wel een nationaal nummer heeft, per definitie als alleenstaande wordt beschouwd, en dat er geen rekening wordt gehouden met de andere partner. Bovendien bestaat er geen enkele efficiënte en snelle methode om een correctie te bekomen. Discussies onderling tussen ambtenaren van de FOD Financiën en Binnenlandse Zaken over dit soort correcties komen naar verluid regelmatig voor. Ook hierdoor kan het aangiftedossier van een belastingplichtige in een impasse terecht komen.

Maar soms is het een voordeel

Een fout in de burgerlijke stand kan misschien in sommige gevallen aanleiding geven tot voordelen. Immers een dergelijke fout opent de weg tot een verzoek tot ambtshalve rechtzetting van de aanslag, waarvoor er een veel langere termijn (5 jaar) voorhanden is in vergelijking met de gewone bezwaartermijn (slechts 1 jaar). Dit kan dan een handige proceduretruc zijn, om de verjaringstermijn van een bezwaarschrift te verlengen om ook nog andere fouten in de aanslag recht te laten zetten.

Men kan ook stellen dat de digitale aangifte ‘Tax-on-web’ in zijn geheel onwettig is. Immers een papieren aangifte kan steeds door gehuwden gebruikt worden, daar waar dit niet mogelijk blijkt te zijn in alle gevallen voor een digitaal dossier. De digitale aangifte als alleenstaande is dan eenvoudigweg niet conform met het model van aangifteformulier, dat in het Belgisch Staatsblad is gepubliceerd! Dit is dan voer voor slimme juristen voor boeiende discussies, die zelfs bij de rechter zouden kunnen terecht komen.

Je kan natuurlijk ook altijd ‘geluk’ hebben als blijkt dat de foute aanslag voordeliger uitvalt dan de juiste. Wat dan te doen? Spontaan toch een correctie vragen in je eigen nadeel of de verjaringstermijn voor belastingcontroles uitzitten? Een heel dilemma.

Maar doorgaans is het een nadeel

Gevreesd kan worden dat het aantal foute belastingaanslagen wegens foutieve burgerlijke stand de komende jaren alleen maar zal toenemen. Dit merken we dan vooral in volgende domeinen:

• niet-inwoners worden ten onrechte belast in de personenbelasting
• er wordt geen rekening gehouden met de partner, ook niet wanneer deze recht geeft op een huwelijksquotiënt of wanneer deze de eigen belastingvrije som niet of onvolledig kan benutten
• de belastingvermindering voor kinderen ten laste wordt niet of foutief toegekend

Dit geeft dan onherroepelijk aanleiding tot geschillen allerhande.

Er kan dan  ook enkel gepleit worden voor een diepgaande reflectie in hoofde van de personen, die zich bezig houden met de ontwikkeling van de digitale toepassingen van de overheid en met het uitreiken van de papieren aangiftes. Wij pleiten alvast voor :

• een digitale aangifte, waarbij de belastingplichtige zelf correcties kan aanbrengen op het vlak van de burgerlijke staat door een partner waar nodig toe te voegen of te verwijderen
• een eenvoudige procedure om snel een papieren aangifte te bekomen in al die gevallen, waarin men de burgerlijke staat niet gemakkelijk digitaal kan corrigeren